برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء بیستم)
برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

سوره قصص، سوره‌ای مکی است و در شرایطی نازل شد که مسلمانان در چنگال قدرت دشمنان گرفتار بودند و دشمنان هم از نظر جمعیت تعدا و قدرت از مسلمانان برتر شدند. به طوری که عده‌ای نگران آینده اسلام بودند.

محتوای سوره قصص دارای 2 بخش است:

1. بخش اول: نیمی از آیات را به خود اختصاص داده شباهت وضعیت مؤمنین با وضع بنی‌اسرائیل در چنگال فرعونیان و داستان حضرت موسی علیه السلام و بنی‌اسرائیل و فرعونیان

2. بخش دوم: داستان قارون، مرد ثروتمند مستکبر که تکیه بر علم و ثروت خود داشت بازگو می‌کند که براثر غرور، سرنوشت فرعون را دچار شد.
به طوریکه فرعون در آب و قارون در خاک فرو رفت. او تکیه بر قدرت نظامی و حکومت داشت و این تکیه بر ثروت.
« وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ ».(نور/5)
کلمه «منت» در اینجا به چه معناست؟
در اینجا کلمه منت به معنای نعمت بزرگ و باارزش است. نه منت زبانی که بازگو کردن نعمت به قصد تحقیر دیگران باشد که مسلماً کار زشتی است. (تفسیر نور)
یک منت عملی(فعلی) یعنی می‌خواهیم به آنان که در زندگی ضعیف شدند، نعمتی دهیم که از سنگینی آن گرانبار شوند.
در قرآن از چه نعمت‌هایی تعبیر به منت شده است؟
با توجه به اینکه همه نعمت‌ها از جانب خداوند است لیکن خداوند به چند نعمت تعبیر به منت فرموده است که از اهمیت بالای آنها حکایت دارد از جمله:
الف) نعمت اسلام (کذلک کنتم... علیکم) (نساء/15)
ب) نعمت نبوت یکی از نعمت‌های عظیم الهی جهت هدایت و تربیت بندگان مؤمن است. «لَقَد مَنَّ اللهُ عَلَی... رسولاً» (آل عمران/ 164)
ج) نعمت هدایت «بَل اللّه... هَداکُم» (حجرات/ 17)
د) نعمت حاکمیت مؤمنان «و یَزیدُ .... استُضعِفُوا» (قصص/ 5)
قابل توجه است طبق بسیاری از روایات، حضرت مهدی و حکومت آن بزرگوار در آخرالزمان مصداق «اَتم» معرفی شده است.
« إِنَّ قَارُونَ كَانَ مِنْ قَوْمِ مُوسَى ...إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ». (قصص/76 و 77)

موضوع: دین در برابر ثروت
حضرت موسی با فرعونیان
1. فرعون (مظهر حکومت و قدرت)
2. قارون (مظهر ثروت)
3. سامری (مظهر صنعت)
قارون از خویشاوندان موسی بود و ثروت زیادی داشت ولی ثروتش به درد آخرت نخورد.
آیا ثروت از نظر دین نفی شده است؟ خیر ثروت بد نیست به شرطی که وابستگی برای انسان ایجاد نکند همانطور که می‌دانین منشأ تمام بدیها و خطاها حب به دنیاست. «حُبّ الدّنیا رأس کُلّ خطیئه»
دنیا وسیله است نه هدف بلکه هدف آخرت است. (تفسیر نور)

چهار نصیحت به قارون که مربوط به همه ثروتمندان می‌شود:
1. در آنچه خدا به تو داده سرای آخرت را جستجو کن «وابتغ فیما آتاکَ اللّهُ الدّارَ الآخرۀ»
2. سهم و بهره‌ات از دنیا فراموش نکن. «و لاتنسَ نصیبکَ من الدّنیا»
3 همانطور که خدا به تو نیکی کرده تو هم از نعمتی که داری انفاق کن. «و احسِن کَمَا اَحسَنَ اللّه اِلیک»
4. مبادا این امکانات مادی تو را بفریبد تا در زمین فساد کنی. «و لاتبغ الفساد فی الارض.... المفسدین»
«أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ». (عنکبوت/2)

موضوع: آزمون الهی، تصدیق ایمان
سؤال: حقیقت ایمان در قالب سنت ابتلاء و آزمایش به چه نحو ظهور می‌یابد؟
در این آیه به موضوع فتنه یا آزمایش بندگان اشاره دارد که یکی از سنن قطعی و همیشگی الهی است که همه افراد بشر در هر دورانی را در برمی‌گیرد (که خداوند می‌فرماید: آیا مردم گمان می‌کنند همین که بگویند ایمان آوردیم و به توحید و رسالت پیامبر (ص) شهادت دادند کافی است و ما آنها را به حال خود رها می‌کنیم و امتحان نمی‌شوند.
در مقام ادعا، هرکس خود را برترین مؤمن، بالاترین مجاهد و فداکارترین انسان معرفی می‌کند. اما همه این ادعاها باید از طریق امتحان و آزمون روشن شود. (تفسیر نور)
بدین ترتیب تمام جهان صحنه آزمایش الهی است. فقر و غنا، درد و رنج، شرّ و خیر، سلامتی و شادابی... که به انسان می‌رسد مشخص می‌کند که چه انسان راست می‌گوید و چه انسان دروغ می‌گوید. «فَلیعلَمَنَّ اللّهُ الّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعلمَنَّ الکاذِبین» (عنکبوت/ 3)
و استعدادهای وجودی در بوته‌های ابتلا قرار می‌گیرند، صبر آنها سنجیده ، میزان رضای آنها از حق تعالی مشخص و حجت بر ایشان تمام می‌شود. باور کردن این سنت عمومی و فراگیری ابتلا باعث می‌شود انسان خود را آماده و اهل تقوا و پرهیزکار می‌کند.
پیام های آیه
1. ایمان تنها با زبان و شعار نیست، بلکه همراه با آزمایش است. « أَحَسِبَ ... لَا يُفْتَنُونَ »
2. آزمایش یک سنت الهی در طول تاریخ است. « وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ»
3. حوادث را تصادف مپنداریم، همه اسباب آزمایش ماست.
4. آشنایی با تاریخ و حوادث پیشینیان، مردم را برای پذیرش حوادث آماده می‌کند. (مِنْ قَبْلِهِمْ)
5. دلیل آزمایش‌های الهی عینی و محقق شدن علم ازلی خداوند و جدا شدن مؤمنان حقیقی و شکوفا شدن استعدادهای درونی و به فعلیت رسیدن آنهاست. «فَلَيَعْلَمَنَّ... الَّذِينَ صَدَقُوا و....الْكَاذِبِينَ » (آیه 3 عنکبوت)
«وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ ...». (عنکبوت/8)
دایره احسان به والدین و اطاعت از آنها به چه نحو بیان شده است؟
اهمیت به جایگاه پدر و مادر در کلام وحی در موارد ذیل اشاره می‌شود.
1. قرین شدن امر به شکر و سپاس از والدین و حضرت حق «وَ وَصینا الانسانَ بِوالدیهِ.... الیّ المصیرُ» (لقمان، 14)
2. نیکی به پدر و مادر در کنار اصل توحید «اعبُدُ اللّهَ... احساناً» (نساء، 36)
3. نیکی به پدر و مادر در قرآن به طور مطلق اشاره شده و بدون قید و شرط باید از طرف فرزندان انجام شود. «وَ وَصَّینا الاِنسانَ بِوالِدَیهِ حُسنا» (عنکبوت، 8)
امّا اطاعت از پدر و مادر مشروط است. اگر والدین از فرزند معصیت حق تعالی را بخواهند فرزند نباید اطاعت کند. اطاعت از پدر و مادر تا جایی که امکان دارد با رضای حق و مرزهای واجبات و محرمات مخالف نباشد.
گرچه عدم اطاعت از ایشان باعث شود بسیاری از امتیازات ظاهری را از دست دهد. اما باید با اطمینان صراط مستقیم را انتخاب کند و به خاطر دنیا از راه حق عصیان نکند. «وَ ان جاهداک... تقلعهما» زیرا خداوند متعال ضامن تأمین رزق و روزی انسان در دنیا و آخرت می‌باشد.« الیّ مَرجِعُکُم... تعلمون»

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء نوزدهم)
برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

«سوره فرقان»
موضوع: مهجوریت قرآن
« وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا». (فرقان/30)

سؤال: مصادیق مهجوریت قرآن چه می باشد؟
جواب: 1- عدم تلاوت قرآن (فَاقْرَءُوا مَا تَيسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ)(مزمل/20)
2- ترجیح غیر قرآن بر قرآن (تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ ءٍ ) (نحل/89)
3- عدم تدبر در قرآن ( كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ). (ص/29)
4- عمل نکردن به قرآن
5- عدم تعلیم قرآن
6- محور قرار ندادن قرآن

پیام:
1- تلاوت ظاهری کافی نیست، بلکه مهجوریت زدایی لازم است.
2- مهجوریت قرآن و گلایه پیامبر (ص) و مسئولیت ما قطعی است.

موضوع: عباد الرَّحمن
آیات 63 الی 74 سوره فرقان
سؤال: 13 ویژگی «عباد الرَّحمن» که در این آیات بیان شده است، چه میباشد؟
جواب: 1- تواضع: الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا (فرقان/63)
2- حلم و بردباری: الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا (فرقان/63)
3- عبادت خالصانه در شب: وَالَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِيَامًا (فرقان/64)
4- یاد معاد: «... رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ...»(فرقان/65)
5- اعتدال در انفاق: إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا... (فرقان/67)
6- توحید خالص:  يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ (فرقان/68)
7- عدم قتل نفس: لَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ (فرقان/68)
8- مُبرّا از زنا (و گناه کبیره): وَلَا يَزْنُونَ (فرقان/68)
9- حفظ حقوق دیگران: لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ(فرقان/72)
- شهادت به باطل نمی دهند.
- در مجالس باطل شرکت نمی کنند.
10- دارای هدف مثبت در زندگی: وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا (فرقان/72)
11- تعبّد و بصیرت: وَالَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ لَمْ يَخِرُّوا عَلَيْهَا صُمًّا وَعُمْيَانًا (فرقان/73)
12- توجه ویژه به تربیت فرزند و خانواده: لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ (فرقان/74)
13- مقتدای پرهیزکاران و مقدّم در خیرات: اجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا (فرقان/74)

موضوع: معیت الهی
« قَالَ كَلَّا إِنَّ مَعِيَ رَبِّي سَيَهْدِينِ». (شعرا/62)
سؤال: معیت الهی چه زمانی برای انسان حاصل می شود؟
جواب:
1- به شرط ایمان واقعی (أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ )
2- تقوا (أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقینَ)
3- تقوا و احسان (اِنَّ اللهَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوا وَ الَّذینَ هُم مُحسِنُون‌)
4- صبر حقیق (إِنَّ اللّه مَعَ الصَّابِرِینَ)

پیام ها:
1- رهبران الهی در بحران ها دلی آرام دارند و مایه آرامش دیگران نیز هستند. (کلاً إنَّ معیَ رَبّی)
2- هنگام برخورد با دشمن مأیوس نشوید و به خدا توکل کنید. (إنَّ معی ربّی)

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء هجدهم)
برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

سوره مؤمنون
موضوع: صفات برجسته مؤمنین ،فلاحت و رستگاری مؤمنین ، خشوع در نماز
«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ». (مؤمنون/1)
فلاحت و رستگاری نصیب چه کسانی می‌شود؟
1. عابدان: انسان باید بدون چشم داشتی در خیر انجام کار می‌کنند. (حج/ 77)
2. آنان که اعمالشان ارزشمند و سنگین است. (اعراف/ 18)
3. دوری کنندگان از بخل. (حشر/ 19)
4. حزب اللّه. (مجادله/ 4)
5. اهل ذکر
6. متقین (بقره/189)
7. مجاهدان (مائده/ 35)
8. توبه‌کنندگان
محتوای آیاتی که به رستگاری مؤمنین اشاره کرد، چیست؟

سؤال 1. خشوع؛ روح نماز حضور قلب چگونه حاصل می‌شود؟
برخی از حالات خشوع و حضور قلب در نماز را بیان کنید؟
1. زیاد کردن معرفت: دنیا دربرابر ما کوچک و آخرت بزرگ باشد.
2. انتخاب مکانی که مشغولیت در آن نباشد. مثل آیینه
3. کم کردن مشغله‌های زندگی
4. دوری از گناه: چون گناه قلب را از خدا دور می‌سازد و از حضور قلب
5. آشنایی با معنی نماز و فلسفه افعال از آثار آن (می‌کاهد)
6. مراقبت، تمرین، استمرارو پیگیری برای افزایش قدرت تمرکز فکر در نماز، جهت بستن دریچه‌های فکر دربرابر غیر معبود.
«الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ؛ آنها که در نمازشان خشوع دارند». (مؤمنون/2)

سؤال: منظور از خشوع در نماز چیست؟
خاشعون از ماده خشوع به معنی حالت تواضع و ادب جسمی و روحی{jcomments off} است که در برابر شخص بزرگ یا حقیقت مهمی بر انسان پیدا می‌شود و آثارش در بدن ظاهر می‌گردد.
در این آیه قرآن «اقامه صلوه» (نماز خواندن) را نشانه مؤمن نمی‌شمارد بلکه خشوع در نماز را از ویژگی آنها می‌شمارد اشاره به اینکه نماز آنها الفاظ و حرکاتی بی‌روح و فاقد معنی نیست بلکه به هنگام نماز آنچنان حالت توجه به پروردگار در آنها پیدا می‌شود که از غیر او جدا می‌گردند و به او می‌پیودند. چنان غرق حالت تفکر و حضور و راز و نیاز پروردگار می‌شوند که در مقام ذرات وجودشان اثر می‌گذارد، خود را ذره‌ای می‌بینند دربرابر وجودی بی‌پایان و قطره‌ای در برابر اقیانوس بی‌کران.
تفسیر نمونه، ج 4، ص 213، به نقل از مجمع البیان، ج 7، ص 99.
«والذینَ هُم عَنِ الَّغوِ مُعرِضُون». (مؤمنون/3)

موضوع: پرهیز از لغو
منظور از لغو که مؤمنان راستین از آن اعراض دارند، چیست؟
لغو تنها شامل سخنان و افعال بیهوده نفی می‌شود، بلکه افکار بیهوده و بی‌پایه‌ای که انسان را از یاد خدا غافل می‌کند و از تفکر در امور مفید و سازنده به خود مشغول می‌دارد همه در مفهوم لغو جمع است. (تفسیر نمونه، آیه 3 مؤمنون)
« وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ ؛ و آنها که امانتهای و عهد خود را رعایت می‌کنند». (مؤمنون/8)

سؤال: در سوره مؤمنون مسئولیت مؤمنان در حوزه امانتداری چگونه تبیین شده است؟
پنجمین و ششمین صفتی که برای مؤمنین وصف شده است آنها کسانی هستند که امانت ها و عهد خود را مراعات می‌کنند.

نکته: امانت شامل همه نعمتهای خدا (از قبیل نعمتهای مادی، معنوی، سیاسی و...)
1. امانت دین و ولایت: «انّا عَرَضنَا الاَمانۀ...»
وظیفه مؤمن در زمان غیبت امام معصوم به عنوان ودیعه الهی این است که با معرفت و شناخت امام زمان و اطاعت از نایبان بر حق ایشان مراجع معظم تقلید به ویژه ولایت فقیه در زمینه‌سازی ظهور گام برداشته و در برابر سختی راه صبر کنند مانند: حضرت زینب و در راه امام بر حق امام حسین علیه السلام
2. امانت قرآن و عترت: حدیث ثقلین؛ «انّی تارکٌ فیکُمُ الثَقَلین...»
3. امانت مردمی؛ الف) امانت مادی
ب) امانت غیرمادی: سرّ برادر مؤمن را حق نداری فاش کنی.
پیامبر (ص) فرمود: «المجالِسُ بِالاماناتِ (بحارالانوار، ج 48، ص 127)
مجالس مؤمنین که نزد برادران مؤمن دیگر امانت است و نباید وقایع مجلس را به گناهانی مثل غیبت، تهمت و تمسخر آلوده کنیم.
ششمین صفت عهد: «وَ عَدِهِم راعُون»
یکی از عهدهایی که پایبندی به آن سفارش شده، عهد و پیمان با امام است. چنانچه مؤمنین در دعای عهد با امام عصر عهد می‌بندند که در انجام مقاصد و حوائج امام بر یکدیگر سبقت بگیرند و مبنای زندگی خود را یاری امام زمان قرار دهند. (وَ الْمُسَارِعِينَ إِلَيْهِ فِي قَضَاءِ حَوَائِجِهِ... بَینَ یَدَیه»

موضوع: محافظت از نماز
«وَ الّذینَ هُم عَلَی صَلَواتِهِم یُحافِظونَ» . (مؤمنون/9)
در این سوره اولین ویژگی مؤمنان «خشوع در نماز» که حاصل نمی‌شود مگر آخرین صفت آنها «محافظت بر نماز» و این خود دلیل بر اهمیت نماز است.
کسانی که نماز را محافظت می‌کنند نماز هم آنها را از هر گونه رجس و آلودگی محافظت می‌کند.
کسانی که از نماز محافظت می‌کنند خود نیز زیر بیرق نماز از هر گونه رجس و پلیدی در امان هستند.
از امیرالمؤمنان علی علیه السلام از پیامبر (ص) نقل شده که فرمود: « اِنّما منزلَۀِ... و اللّهِ الصّلَواتُ الخمس لامّتی؛ نمازهای پنجگانه برای امت من به منزله جوی آبی است که جلو خانه هر یک از شما جریان دارد اگر کسی از شما بدنش کثیف باشد و خود را روزی پنج بار در آن جوی بشوید، آیا کثافت و چرکی در بدنش باقی می‌ماند؟ به خدا سوگند نمازهای پنجگانه برای امت من چنین حکمی دارد. (بحارالانوار، ج 79، ص 220)

سوره نور
سوره نور از سوره‌های مدنی است. و علت نامگذاری به خاطر آیه 35 است. « اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ...»
محتوای سوره: پاکدامنی و عفت
فراگیری آن در روایات به خانم‌ها تأکید شده است.
« إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ». (نور/19)

موضوع: اشاعه فحشا و دامن زدن به آتش گناه در جامعه
انسان یک موجود اجتماعی است و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند مثل خانه اوست. پاکی و آلودگی جامعه بستگی به خود انسان دارد و اسلام هر کاری که جو جامعه را مسموم می‌کند، مخالفت می‌کند.
امام رضا علیه السلام می‌فرماید: آن کس که گناه را نشر دهد، خوار شد و آن کس که گناه را پنهان کند مشمول آمرزش الهی است. (تفسیر نمونه، ج 14، ص 45)
چه بسا کسانی که گناه را با زبان یا قلم (مثل فضای مجازی، فیلم یا تشویق دیگران به گناه رواج می‌دهند و با ترویج این‌گونه اعمال به آتش گناه در جامعه دامن می‌زنند.

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء هفدهم)
برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

موضوع: لهو و لعب
« لاهِيَةً قُلُوبُهُمْ وَأَسَرُّوا النَّجْوَى...». (انبیاء/3)
سؤال: تفاوت واژه لهو و لعب در چیست؟
کلمه «لعب» به معنای فعلی که منظم انجام شود، ولی هدفی جز خیال در آن نباشد؛ مانند بازی بچه ها
کلمه «لهو» به معنای سرگرم شدن به چیزی و بازماندن از امری مهم است. تعبیر ( لاهِيَةً قُلُوبُهُمْ )کنایه از اینکه در هیچ حالی ذکر در آنان مؤثر واقع نمی شود.
شرح: جوهره لهو و لعب یکی است و تفاوت آنها را باید در مراحل آن جست و جو کرد.
لعب، مرتبه ابتدایی و لهو در رتبه بالاتری قرار دارد، یعنی اگر کار منظم با اهداف خیالی «لعب» به حدی برسد که انسان را از امور مهم باز دارد به آن لهو گویند.

الف) چه عواملی سبب غفلت از قیامت می شود؟
1- سرگرم شدن به امور بی ارزش در دنیا
2- پرداختن به لهو و لعب
3- هواهای نفسانی
ب) از دیدگاه قرآن، نجوی در چه اموری جایز است؟
آیه مذکور، اشاره می کند که ظالمان، گفت و گوهای درگوشی خود را برای توطئه انجام می دهند، پنهان می کنند.
پس نجوی سخنان پنهانی یا هر گونه جلسات سری و مخفیانه را شامل می شود، بنابراین نجوی عمل پسندیده ای نیست.

نکته: قرآن مواردی را جایز شمرده:
1- صدقه
2- کار خیر
3- اصلاح بین مردم
(لَا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْوَاهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلَاحٍ بَيْنَ النَّاسِ)

موضوع: پیروزی حق بر باطل
«بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَى الْبَاطِلِ فَيَدْمَغُهُ فَإِذَا هُوَ زَاهِقٌ ...؛بلكه حق را بر باطل فرو مى‏ افكنيم پس آن را در هم مى ‏شكند و بناگاه آن نابود مى‏ گردد ...». (انبیاء/18)
سؤال: واژه های « نَقْذِفُ»،«يَدْمَغُهُ» و «زَاهِقٌ» به چه معناست؟
فعل نَقْذِفُ به معنای پرتاب کردن است، پرتاب کردنی که از راه دور می باشد، چون با شتاب و سرعت بیشتری هست، بیانگر قدرت پیروزی حق بر باطل است.
يَدْمَغُهُ، به معنای شکستن جمجمه و مغز سر است که حساس ترین نقطه بدن انسان محسوب می شود و تعبیر زیبایی برای غالب بودن لشکر حق بر باطل است که نشان دهنده غلبه ای چشمگیر و قاطع می باشد.
اما واژه زاهق به معنای چیزی است که به کلی نابود شود و این که افعال نَقْذِفُ و يَدْمَغُهُ به صورت مضارع بیان شده، اینطور نیست که پیروزی حق بر باطل و همچنین غلبه حق بر باطل مختص به زمان و دوره خاصی باشد، بلکه این جریان در همه اعصار وجود دارد.

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء دوازدهم و سیزدهم)
برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

سوره طه
آیات 4 تا 7: «تَنْزِيلًا مِمَّنْ خَلَقَ الْأَرْضَ.... وَإِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ...»

موضوع: صفات خدا
صفات خدا
الف) خالقیت (خَلَقَ الْأَرْضَ وَالسَّمَاوَاتِ)
ب) حاکمیت (عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى )
ج) مالکیت (لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ)
د) عالمیت (يَعْلَمُ السِّرَّ وَأَخْفَى)

نکته: حاکمیت خدا رحیمانه است نه جبارانه.
تفاوت سرّ و اخفی: امام صادق علیه السلام: سرّ آن چیزی است که در دل پنهان می‌کنی و اخفی آن است که از ذهنت عبور کرده ولی فراموش نمودی.
«اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى ». (طه/8)

موضوع: اسماء الحسنی
اسماء حسنی همان صفات خداوند است که بنابر روایات 99 اسم است البته اسمهای الهی منحصر به اینها نیست بلکه در ادعیه‌ای مانند جوشن کبیر تا هزار اسم ذکر شده. اگر در دعا خداوند با این اسامی یاد شود برکات و آثار فراوانی دارد.

پیام:

نام نیکو چه در لفظ و چه در معنا یک ارزش است و خداوند هم خود جمیل است و هم بهترین نام‌ها را دارد.

«وَهَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى/إِذْ رَأَى نَارًا فَقَالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ نَارًا لَعَلِّي آتِيكُمْ مِنْهَا بِقَبَسٍ أَوْ أَجِدُ عَلَى النَّارِ هُدًى». (طه/ 9 و 10)

موضوع: انتخاب حضرت موسی برای رسالت
حضرت موسی که در راه گم شده بود با دیدن آتش برای نجات خانواده‌اش راهی آن مکان شد ولی خداوند راه نجات دیگری را به روی او گشود.

پیام‌ها
1. در نقل حقایق ابتدا مخاطب را تشنه کنید سپس ماجرا را بیان کنید.( هَلْ أَتَاكَ)
2. سؤال کردن بهترین شیوه‌ی تبلیغی
3. بیان تاریخ ارائه یک موعظه تجربی وسیله‌ای برای عبرت است.
« إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى». (طه/12)
« اخْلَعْ نَعْلَيْكَ »:معنی لغوی: کفشهایت را درآور.
معنی اصطلاحی: دل کندن از همسر و فرزند و حب دنیا
نکته: خداوند در اولین تجلی بر حضرت موسی خودش را با این نام معرفی کرد. انّی انا ربک و چون نبوت موسی علیه السلام با ندا و کلام الهی آغاز شد او را کلیم اللّه می نامند.

پیام‌ها
1. چه بسا انسان به قصد کاری گام برمی‌دارد اما به نتیجه دیگری می‌رسد.
2. همین که اراده خدا به چیزی تعلق گیرد تمام وسایل به خدمت آن هدف درمی‌آیند.
« وَأَنَا اخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِمَا يُوحَى.... إِنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ أَكَادُ أُخْفِيهَا لِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا تَسْعَى». (طه/ 13 تا 15)

موضوع: توحید نظری و توحید عملی

پیام‌ها
1. از آداب گفتگو، معرفی خود است (افنی انا اللّه)
2. پیامبران از جانب خداوند معرفی می‌شوند نه مردم. (انا اخرتک)
3. شناخت اصول دین و (توحید نظری «لا اله الاّ أنا») مقدم بر فروع دین (توحید عملی «فاعبدنی») است.
4. توحید در رأس همه عقاید و نماد در رأس همه عبادات است.
« فَلَا يَصُدَّنَّكَ عَنْهَا مَنْ لَا يُؤْمِنُ بِهَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَتَرْدَى». (طه/16)

موضوع: صلابت در برابر مخالفان

پیام‌ها
1. توحید نظری و عملی کافی نیست بلکه صلابت در برابر مخالفان نیز لازم است. « فَلَا يَصُدَّنَّكَ »
2. افراد بی‌ایمان درصدد کارشکنی هستند.
3. سرچشمه انکار معاد پیروی از هوای نفس است. «.... وَاتَّبَعَ هَوَاهُ »
4. سازش با کفار مایه‌ی هلاکت است « فَلَا يَصُدَّنَّكَ ... فَتَرْدَى »
« وَمَا تِلْكَ بِيَمِينِكَ يَا مُوسَى... اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى». (طه/17 تا 24)

موضوع: عصای موسی و ید بیضا
دو معجزه موسی علیه السلام
1) تبدیل شدن عصا به اژدها و بازگشتن به حالت اولیه
2) سفیدی دست موسی که در اثر نور الهی بود نه بیماری

پیام‌ها
1. خداوند برای قدرت‌نمایی حتی از ساده‌ترین ابزارها استفاده می‌کنند
2. تمرین قبل از دعوت ضروری است. موسی که می‌خواهد در برابر فرعون این معجزه را انجام دهد باید قبلا خودش صحنه را دیده باشد.
3 هر چه تکبر مخاطب بیشتر باشد معجزه‌های بیشتری ارائه می‌شود (آیه کبری)
4. اولین مأموریت انبیاء مبارزه با طاغوتهاست. (اذْهَبْ...)
5.سرچشمه همه انکارها، طغیان در مقابل حق است (إِنَّهُ طَغَى)
« قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي .... يَفْقَهُوا قَوْلِي ».(طه/25 تا28)
موضوع: درخواست مقدمات دعوت
خواسته‌های حضرت موسی
1. سعه صدر « رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي »
2. شرایط آماده « وَيَسِّرْ لِي أَمْرِي »
3. بیان روان « وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِي »
4. داشتن وزیر « وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا »

پیام‌ها
1. شرح صدر اولین شرط موفقیت
2. دعا قبل از هر کاری، رمز توکل و مایه دفع آفات است.
3. در هدایت مردم زبان، گویا بسیار مهم است.
« كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيرًا» 

موضوع: علت درخواستهای موسی
حرف «کَیْ» حرف تعلیل است. در واقع علت درخواستهای موسی برای این بود که اهل ذکر و تسبیح در عالم زیاد شود.

پیام‌ها
1. تسبیح واقعی در فضای مبارزه با طاغوت است.
2. مسئولیت زیاد، تسبیح زیاد لازم دارد.

بیانات تکمیلی استاد
خداوند در مورد حضرت یونس در آیات 143 و 144 صافات فرمود:
« فَلَوْلَا أَنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ »
علت نجات حضرت یونس از شکم ماهی تسبیح زیاد او بوده.
« إِذْ أَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّكَ مَا يُوحَى ...وَلِتُصْنَعَ عَلَى عَيْنِي». (طه/38 و 39)

موضوع: وحی به مادر حضرت موسی
مراد از وحی در این آیه الهام و القا به قلب است نه آن وحیی که مخصوص پیامبران است خداوند به مادر حضرت موسی الهام می‌کند که برای نجات فرزندش او را به دریا بیفکند و به قلب دشمن القا می‌کند که کودک را بگیر و محبت او را در دلش می‌افکند.

پیام‌ها
1. در حرکت انبیاء زنان نیز ایفای نقش کرده‌اند.
2. اولیای خدا، تحت نظر و تربیت ویژه پروردگار هستند. (علی عینی)
3. محبوبیت یکی از الطاف الهی است.

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء پانزدهم)
برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

موضوع: عبودیّت شرط عروج
«سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ».(اسری/1)
سؤال: چرا خداوند متعال حضرت محمد (ص) را برای معراج انتخاب کرد؟
جواب: کلمه «عبد» نشان می دهد این افتخار و اکرام به خاطر مقام عبودیت پیامبر بود؛ چرا که بالاترین مقام برای انسان این است که:
بنده راستین خداوند باشد و جز در پیشگاه خداوند سر تسلیم فرو نیاورد و در همه امور رضای خداوند را در نظر داشته باشد.
نکته: عبودیت از افتخارات پیامبر و زمینه دریافت های الهی او و مقدمه پرواز است؛ زیرا عروج بدون خروج از صفات رذیله ممکن نیست.

موضوع: توکل بر خداوند
«وَآتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنِي إِسْرَائِيلَ أَلَّا تَتَّخِذُوا مِنْ دُونِي وَكِيلًا». (اسری/2)
سؤال: چرا فقط باید بر خداوند توکل کنیم؟
1- احاطه علمی خداوند: وَسِعَ رَبُّنَا كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا (اعراف/89)
2- حاکمیت خداوند: إِنِ الْحُكْمُ إِلا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ (یوسف/67)
3- مالکیت خداوند: وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلً (نساء /32)

موضوع: قرآن کتاب هدایت
«إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا». (اسری/9)
سؤال: قرآن کریم ما را به چه چیزی هدایت می کند؟
قرآن ما را دعوت می کند به:
1- طریقه ای که مستقیم ترین، صاف ترین و پابرجاترین و پایدارترین راه هاست.
2- قرآن عقایدی روشن، قابل درک و خالی از هر گونه ابهام و خرافات را به ما عرضه می کند.
3- از نظر عبادت، نه جانب افراط را می گیرد و نه جانب تفریط را
4- از لحاظ برنامه های اخلاقی و نظام حکومتی نیز اعتدال را رعایت می کند.
5- از نظر مادی نیز تکامل آفرین است.

موضوع: انسان موجودی شتابزده
«وَيَدْعُ الْإِنْسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الْإِنْسَانُ عَجُولًا». (اسری/11)
حدیث: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: بیشترین تباهی و هلاکت انسان از عجله است.
1- عجله ممدوح: سرعت در کارهای نیک، عجله به هنگام نماز، عجله در توبه و استغفار (یُسارعون فی الخیرات)
2- عجله مذموم: عجله در کارهای شرّ : ( وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ وَقَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمُ الْمَثُلَاتُ وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِلنَّاسِ عَلَى ظُلْمِهِمْ وَإِنَّ رَبَّكَ لَشَدِيدُ الْعِقَابِ)

پیام ها:
1- عجله از آفات فکر و عمل است.
2- عجله در نهاد هر انسانی وجود دارد، اما باید در جای صحیح از آن استفاده شود.

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء چهاردهم)
برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

موضوع: صفات قرآن
«الر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُبِينٍ». (حجر/1)
سؤال: توصیف کلام الهی به «کتاب»، «قرآن» و «مبین» بیانگر چه مطلبی است؟
هر چند اشاره «تلک» به آیات کریم به مناسبت عظمت کتاب الهی است، اما با این وجود، در دسترس می باشد؛ چون با واژه کتاب (نوشته شده) و هم با واژه قرآن (قابل خواندن) معرفی شده است.
وصف مبین= توصیف قرآن به وصف مبین برای این است که قرآن، بیان کننده حقایق و روشنگر حق از باطل است.

موضوع: آرزو
«رُبَمَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ كَانُوا مُسْلِمِينَ ﴿۲﴾ ذَرْهُمْ يَأْكُلُوا وَيَتَمَتَّعُوا وَيُلْهِهِمُ الْأَمَلُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ﴿۳﴾». (حجر/ 2 و 3)
سؤال: آیا آرزو در اسلام مذمت شده است؟
جواب: هر گاه آرزو سبب کار و تلاش شود، اسلام آن را می پذیرد. رسول اکرم (ص) می فرماید: «آرزو برای امت من رحمت است».
آرزویی که موجب غفلت از معاد و دلبستگی به دنیا می شود، مسلماً مورد انتقاد است. امام علی (ع) می فرماید: «کسی که آرزویش طولانی است، کردارش ناپسند است».
- آرزوهایی که مورد انتقاد اسلام است:
1- آرزوی طولانی
2- آروزی بیش از عمل
3- آروزی بدون عمل
4- آرزویی که انسان را سرگرم کند
5- آرزوی خیر داشتن از کار بد و افراد بد

سؤال2: محقق شدن چه آرزویی ضامن سعادت اخروی انسان است؟
مؤمن به استناد « الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ الْباقِیاتُ الصّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلاً »(کهف/46)، برای اهدافی تلاش می کند که در ضمن بهره وری در دنیا او را به آرزوهای اخروی اش نزدیک می کند.
نمونه هایی از باقیات الصالحات: احیای یک سنت حسنه، فرزند صالح و صدقه جاریه

موضوع: عدم تحریف قرآن
« إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ». (حجر/9)
سؤال: با چه دلایلی عدم تحریف قرآن ثابت می شود؟
10 نوع تأکید مبنی بر عدم تحریف قرآن در آیه:
5 تأکید برای نزول قرآن توسط خداوند متعال= إِنَّ، نَا، نَحْنُ ، نَزَّلْنَا، الذِّكْر
5 تأکید برای حفظ قرآن از هر نوع تغییر و تحول= إِنَّ، نَا، لَهُ، لَ، حافِظُونَ

موضوع: هدف از استهزاء
« وَمَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ». (حجر/11)
سؤال: کفار از استهزاء پیامبران چه اهدافی دارند؟
1- شکستن ابهت پیامبرانزه
2- سست کردن پیروان انبیاء و متفرق کردن افراد حق جو و حق طلب و در نتیجه تنها ماندن انبیاء
3- جبران ضعف و ناتوانیشان در برابر منطق نیرومند انبیاء
4- تعصب نسبت به سنت های غلط جاهلی که پیامبران با آنها مبارزه می کردند.
5- فرار از مسئولیت و وظایفی که به سبب ایمان برایشان ایجاد می شد.

موسسه نورالیقین

مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء دوازدهم و سیزدهم)
برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

 سوره هود

موضوع: تقابل «اُحْکِمَت» با «فُصِّلَت»

«الر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ». (هود/1)

سؤال: چرا خداوند در مورد آیات قرآن ابتدا کلمه «اُحْکِمَت» سپس «فُصِّلَت» را آورده است؟

جواب:
1- قرآن کتابی است هم محکم و هم مفصّل
2- هم فصیح است و هم بلیغ
3- محتوایش در سوره های مختلف جدای از یکدیگر اما به دنبال هم و پیوسته آمده است.
4- کتابی محکم که یک روح دارد و آن روح توحید است، تمام داستانها و مواعظ و آیات آن تفصیل آن روح توحیداست.

پیام ها:

1- کلمات قرآن یکجا بر قلب پیامبر (ص) نازل شده است، سپس در مدت 23 سال تفضیل داده شده (أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ)
2- چون خداوند حکیم است، کتابش محکم است و چون خبیر است، تمام نیازها را تفصیل داده است. (أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ)

موضوع: مهم ترین اصول دعوت پیامبر (ص)

« أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنَّنِي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ / وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُمْ مَتَاعًا حَسَنًا إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى ...». (هود/ 2 و 3)
سؤال: چهار اصل مهم دعوت پیامبر (ص) در این دو آیه چگونه بیان شده است؟
جواب:
اصل اول: جز خدای یکتا را نپرستید.
اصل دوم: من برای شما از سوی او نذیر و بشیرم (در برابر نافرمانیها شما را از مجازات الهی بیم می دهم و در برابر اطاعت و تقوا شما را به سعادت ابدی بشارت می دهم).
اصل سوم: از گناهانتان استغفار کنید.
اصل چهارم: به سوی خدا باز گردید. (ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ)
پیام ها:
1- اگر این اصول را به کار ببندید تا پایان عمر به طرز نیکویی بهره مند خواهید شد. (يُمَتِّعْكُمْ مَتَاعًا حَسَنًا إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى )
2- دعوت به یکتاپرستی و هشدار و بشارت، نمونه ای از سخن استوار خداوند است.

موضوع: هدف از خلقت
«وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَلَئِنْ قُلْتَ إِنَّكُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ ». (هود/7)

سؤال: در این آیه هدف از خلقت چه بیان شده است؟
جواب:
1- آفرینش برای آزمایش است. (لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا)
2- هدف از آفرینش هم موجودات، رشد معنوی و اختیاری است. (لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا)
3- آسمان و زمین برای کار نیک آفریده شده اند نه برای کامیابی و غفلت (لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا)
4- آزمایش برای جدا کردن خوبان از بدان است.

پیام ها:
کیفیت عمل مهم است نه کمیّت آن
امام صادق (ع): حسن عمل یعنی عمل همراه با علم، اخلاص و تقوی نه عمل زیاد.

(سوره یوسف)

موضوع: نام دیگر این سوره «احسن القصص»

سؤال: چرا سوره یوسف به این نام معروف شده است؟
1- معتبرترین داستانها است.
2- در این داستان حضرت یوسف جهاد با نفس کرده است. (أَعْدَي عَدُوِّكَ نَفْسَكَ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ ، دشمن ترین دشمنان تو نفس توست).
3- قهرمان داستان نوجوانی بیش نبود و از کمال برخوردار شد، به طور معمول انسان در سن 40 یا 50 سال عقل و درکش محکم می شود. (وَ لَمّا بَلَغَ اَشُدُّ)

موضوع: رؤیای صادقانه

سؤال: انواع رؤیا را نام ببرید؟
1- بشارت از طرف خداوند؛ (إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ ). (یوسف/4)
2- افکار انسان؛(پیامبر (ص) فرمودند: یُحَدِّثُ الانسانُ فیراه فی منامه). (تفسیر نمونه)
3- حزن و اندوه از جانب شیطان؛ (پیامبر اکرم (ص) فرمودند: تَحْزِينٌ مِنَ الشَّيْطَانِ) . (میزان الحکمه، ج4؛ ص16)

موضوع: رازداری

سؤال: آیه ای که در این سوره به حفظ اسرار تأکید کرده است؟
« قَالَ يَا بُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُوا لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلْإِنْسَانِ عَدُوٌّ مُبِينٌ ». (یوسف/5)
1- نفس ضعیف مانع رازداری است، عقل باید حاکم باشد نه نفس
2- افکار محرمانه و غیر محرمانه باید از هم جدا شوند. حضرت یعقوب گوشزد کرد که خویشتن دار باشد تا از حسادت دیگران در امان باشد.
نکته: حفظ اسرار یکی از نشانه وسعت روح و قدرت اراده است. (تفسیر نمونه، ج9/ نور، ج7)

موضوع: حسادت

سؤال: حسادت در محیط خانواده چه عواقبی را در بر دارد؟
1- موجب نادیده گرفتن حقوق می شود. ( لَا تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُوا). (یوسف/5)
2- مرز خانواده و عواطف را در هم می شکند. (لَقَدْ كَانَ فِي يُوسُفَ وَإِخْوَتِهِ آيَاتٌ لِلسَّائِلِينَ). (یوسف/7)
3- فرزندانی که تبعیض را حسن می کنند و در صدد کینه توزی هستند. (أَحَبُّ إِلَى أَبِينَا). (یوسف/8)
4- حسادت انسان را تا مرز برادرکشی می کشاند. (اقْتُلُوا يُوسُفَ أَوِ اطْرَحُوهُ أَرْضًا يَخْلُ لَكُمْ وَجْهُ أَبِيكُمْ ). (یوسف /9)

موضوع: تهمت

سؤال: اتهامی که برادران به یوسف وارد کردند چه بود؟
جواب: تهمت دزدی
«قَالُوا إِنْ يَسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَهُ مِنْ قَبْلُ...؛ گفتند اگر او دزدى كرده پيش از اين [نيز] برادرش دزدى كرده است‏...».

سؤال: بهترین وکیل مدافع برای مؤمن کیست؟
1- خداوند بهترین وکیل مدافع برای انسان است که عمل صالح دارد. (إِنَّ اللَّهَ يُدافِعُ عَنِ الَّذينَ آمَنوا)
2- در بحرانهای زندگی و زیر فشار تهمت ها خداوند گشایش ایجاد می کند. (وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجعَل لَهُ مَخرَجًا)
نکته: انسان مؤمن با اعتماد کامل به خداوند در برابر مراحل هولناک زندگی به سوی اهداف بالاتر گام برمی دارد.(امام جواد علیه السلام: الثِّقَةُ باللّه ِ تعالى ثَمَنٌ لِكُلِ غالٍ ، وسُلَّمٌ إلى كُلِّ عالٍ؛ اعتمادِ به خداوند متعال، بهاى هر چيز گرانى است و نردبان رسيدن به هر بلندايى). (منتخب میزان الحکمه/ بحار الانوار، ج75، ص344)
کسانی که در راه خداوند کار میکنند، خیلی دردها را متحمل می شوند. ولی نباید به این راه شک بیاورند، چون خداوند انسان مؤمن را حفظ می کند. مثل حضرت یوسف که از تهمت برادران و حتی زلیخا مبری شد و حقانیت (حضرت یوسف) اثبات گردید.

مؤسسه نورالیقین

مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء یازدهم)

برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

آیه ۳۸-۳۹ توبه

سستی در جنگ

این آیه اشاره به جنگ تبوک دارد که برخی مسلمانان از شرکت در آن سستی نشان دادند.

عوامل و بهانه های سستی

1- فاصله زیاد مدینه تا تبوک (حدود ۶۰۰کیلومتر)

2- گرمی هوا

3- فصل برداشت محصول

4- تبلیغات منافقان نسبت به عظمت و قدرت سپاه روم

نکته:

- دلبستگی به دنیا و مادیات مانع جدا شدن انسان از زمین و خاک و رسیدن به کمال و افلاک می شود. (اثا قلتم الی الارض...)

- کسی که آخرت را برتر از دنیا بداند به جبهه ی جنگ رو می کند.

- کیفر ترک جبهه، هم عذاب و ذلت دنیاست، هم عقوبت دوزخ ودر آخرت است.( عذابا الیما و یستبدل قوما غیرکم)

- زیان بی تحرکی و رکود به خودمان می رسد نه به خدا (سستی و تنبلی سبب جایگزین ساختن دیگران به جای ما می شود.)

- سنت خداوند آن است که در صورت ضعف عملکرد مردم قومی را جایگزین قوم دیگر می کند.( یستبدل قوما غیرکم)

آیه ۱۰۰توبه

سابقون

مسلمانان صدر اسلام در این آیه به سه گروه تقسیم شده اند:

1- پیشگامان در اسلام و هجرت

2- پیشگامان در اطاعت از پیامبر اسلام و یاری مهاجران

3- متأخران که راه آنان را ادامه داده اند.

پیام ها

1- سبقت در کار نیک ارزش است و موقعیت پیشگامان در نهضت ها باید حفظ شود.

2- تنها پیروی از نیکی ها و کمالات گذشتگان ارزش است نه هر پیروی و تبعبتی (اتبعوهم باحسان)

3- بهشت در سایه ی ایمان ، سبقت، هجرت، نصرت و تبعیت به احسان است.

آیه۱۱۲ توبه

مؤمنان مجاهد

نکته ها:

1- در این آیه، نه صفت برای مؤمنان مجاهد بیان شده است:

- در مدار عبادت قرار می گیرند.

- با زبان حمد و با پا حرکت می کنند.

- پس از خودسازی با امر به معروف به اصلاح جامعه می پردازند.

- از مرز قوانین الهی خارج نمی شود.

2- آنچه مطلوب است ملکه شدن کمالات در انسان است. ( همه ی صفات به صورت اسم فاعل آمده نه فعل تا دلالت بر استمرار کند.)

3- در مسیر کمال اول خودسازی است بعد جامعه سازی

4- برای حفظ حدود الهی باید هم با دشمن خارجی جنگید هم با مفاسد داخلی مبارزه کرد.

تفسیر نور و نمونه

موسسه نورالیقین

مرکز آموزش تفسیر و علوم قرآنی

برگزیده تفسیر آیات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان (جزء دهم)

برگرفته از بیانات استاد آل مرتضی

جنگ بدر

« وَ إِذْ یُرِیكُمُوهُمْ إِذِ اِلْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِكُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُكُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً كٰانَ مَفْعُولاً وَ إِلَى اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ» (44/ انفال)

سؤال:امدادهای غیبی الهی، در جنگ بدر چه بود؟

پاسخ:

خداوند آنها را در نظر شما کم جلوه داد ( تا روحیه شما برای نبرد ضعیف نشود) و شما را در نظر آنها کم جلوه داد.

در هنگام جنگ بدر، کفار با چشم خود، مسلمانان را دوبرابر می دیدند ( یَرَوْنَهُمْ مِثْلَیْهِمْ رَأْیَ اَلْعَیْن)ِ (13/آل عمران)

- نزول فرشتگان، در این جنگ، برای بشارت، شادی و آرامش دلهای مؤمنان بود، نه اینکه کافران، به دست فرشتگان کشته شوند (...أَنِّی مُمِدُّكُمْ بِأَلْفٍ مِنَ اَلْمَلاٰئِكَةِ مُرْدِفِینَ ) (9/انفال)

- ایجاد رعب و وحشت، در دل مشرکان، از دیگر مأموریت های فرشتگان بود (سَأُلْقِی فِی قُلُوبِ اَلَّذِینَ كَفَرُوا اَلرُّعْب)َ (12/انفال)

- خداوند، مسلمانان را به خواب سبک و آرام بخشی فرو برد تا برای جنگ فردا به خوبی آماده شوند.(إِذْ یُغَشِّیكُمُ اَلنُّعٰاسَ أَمَنَةً مِنْه)ُ (11/انفال)

- خداوند، برای مسلمانان بارانی فرستاد تا آنها نیازهایشان را برآورده کنند.(وَ یُنَزِّلُ عَلَیْكُمْ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً لِیُطَهِّرَكُمْ ) (11/ انفال)

- پیامبر (ص) به امام علی (ع) فرمود: مشتی ریگ و سنگریزه به من بده، پیامبر آنها را به طرف مشرکان قریش پاشید و به این ترتیب مشتی خاک به پیروز‌ مسلمانان کمک شایانی کرد.

نکته:

با توجه به امدادهای الهی. در جنگ بدر پیروزی مسلمانان که هم از نظر نظامی و هم منطقی غیرمنتظره بود؛ این حقیقت به روشنی در قلب انسان مؤمن می درخشدکه هر چقدر معرفت انسان نسبت‌ به خداوند بیشتر شود، بیشتر به خدا توکل می کند، خداوند، لشکریانش را در اختیار شخص قرار می دهد و امور او را تضمین خواهد کرد.

آمادگی دفاعی

« وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ اَلْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اَللّٰهِ ...» (60/انفال)

پیام ها:

1- این آیه دستور آماده باش همه جانبه ی مسلمانان در برابر دشمنان و تهیه هر نوع سلاح، امکانات، وسایل و شیوه های تبلیغی حتی شعار و سرود را می دهد.

2-هدف از آمادگی نظامی، حفظ مکتب و وطن مسلمانان است، نه غارت و استعمار و امثال آن.

3-دولت باید حداکثر توان خود را در تأمین بودجه برای دفاع از نظام اسلامی و ترساندن دسمنان خدا و خود تخصیص دهد.

4- به امکانات امروز قانع نباشید و تجهیزات نظامی و دفاعی را تا مرز تهدید دشمنان گسترش دهید.

5- در اسلام، همه ی مسلمانان سربازند و بسیج مردمی ضروری است.

حب الله

« قُلْ إِنْ كٰانَ آبٰاؤُكُمْ وَ أَبْنٰاؤُكُمْ وَ إِخْوٰانُكُمْ وَ أَزْوٰاجُكُمْ وَ عَشِیرَتُكُمْ وَ أَمْوٰالٌ اِقْتَرَفْتُمُوهٰا وَ تِجٰارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسٰادَهٰا وَ مَسٰاكِنُ تَرْضَوْنَهٰا أَحَبَّ إِلَیْكُمْ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهٰادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتّٰى یَأْتِیَ اَللّٰهُ بِأَمْرِهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْفٰاسِقِینَ » (24/ توبه)

روزی علی بن ابیطالب(علیه السلام) به گروهی فرمود چرا شما برای کمک به اسلام به مدینه هجرت نمی کنید و به پیامبر ملحق نمی شوید؟ گفتند : ما با برادران و فامیل خود هستیم و از خانه هایمان دفاع می کنیم.

پیام ها:

1- برای عبور از پل های مادّیت ، باید عقاید و انس با خدارا تقویت کرد. ( إِنْ كٰانَ آبٰاؤُكُم...ْ وَأَمْوٰالٌ .... أَحَبَّ إِلَیْكُمْ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ )

2- عواطف فامیلی و امکانات مادی نباید مانع جهاد شود و هر کجا مانع شد، زمینه ساز قهر الهی است.( إِنْ كٰانَ آبٰاؤُكُمْ ....و أموال... أَحَبَّ .... فَتَرَبَّصُوا ...)

3-اگر رفاه در زندگی اصل شد، انسانیت سقوط می کند و سبب دوری از خدا و رسول است و قهر و غضب نامعلومی را در انتظار دارد.( یَأْتِیَ اَللّٰهُ بِأَمْرِهِ )

4- رفاه طلبان مسئولیت گریز، مشمول هدایت الهی نمی شوند.(لایهدی)

5- برتری دادن مادیات بر امور معنوی، نشانه فسق است.( أحبّ إلیکم.... الفاسقین)

منابع: تفسیر المیزان، نمونه و نور

موسسه نورالیقین

مرکز آموزش تفسیر و علوم قرآنی